BIOLOGIA eta GEOLOGIA | Giza gorputzaren aparatuak eta sistemak

8.DONAZIOA ETA TRANSPLANTEAK

TRANSPLANTEAK

Def: tenkina mediko bat da, haren bidez, emaile baten zelula, organo edo ehun osasuntsuak jartzen dituzte gaixo daudenen ordez.

Transplante motak:

-Autotransplantea: emailea eta hartzailea pertsona bera direnean.

-Alotransplantea: emailea eta hartzailea pertsona desberdinak direnean.

-Xenotransplantea: emailea animalia denean.

Emaile izateko baldintzak:

-Adinduna izatea, ez kobratzea, osasuntsu egotea, buru ahalmenen jabe izatea, baimen bat sinatzea.

Transplanteetarako eman daitezke:

-Zelulak: gametoak (antzutasun arazoak), zelula-amak...

-Ehunak: odola (transfusioak), kornea, bihotzeko balbulak, zain eta arteria zatiak, hezur-muina (leuzemia)

-Organoak: bihotza, birikak, giltzurruna, pankrea, gibela. Garun heriotza dagoenean.
Bizirik daudela organoak ematea: giltzurruna

Transplanteetan sor daitezkeen arazoak:

-Errefusatzea: hartzailearen immunitate-sistemak, ez ditu onartzen emailearen zelulak, eta haiek suntsitzen saiatzen da.

-Gaixotasunak kutsatzea: transplantearen aurretik, emandako ehun eta organoak zorrozki aztertzen dituzte, gaixotasunik kutsa ez dezaten, hala nola hepatitisa.

Transplanteak bideoa

Ur handitan Trasplanteak

7.ISTRIPUAK ETA LEHEN LAGUNTZA

ISTRIPU-MOTA NAGUSIAK

-Zirkulazio-istripuak

-Erorikoak

-Erredurak

-Elektrokuzioa

-Eztarriko trabamendua

LEHEN LAGUNTZA

-Ebakia edo zauria

-Eztarriko trabamendua

-Erredurak

-Zorabioa

Lehen laguntza bideoa

6.GAIXOTASUN EZ-INFEKZIOSOEN PREBENTZIOA

Bi neurri mota har daitezke:

1.Arrisku-faktoreak sahiestea

-Dieta desorekatuak

-Inguruneko faktoreak

-Ohitura arriskutsuak

2.Bizi-ohitura osasungarriak hartzea

-Argi-iturri egokiak erabiltzea

-Begiak eta larruazala eguzki-erradiaziotik babestea

-Ariketa fisikoa egitea

-Behar bezainbeste atseden hartzea

5.GAIXOTASUN EZ-INFEKZIOSOAK

GAIXOTASUN EZ-INFEKZIOSOAK

Def.ehun eta organoei edo haien funtzionamenduari kalte fisikoak egiten dizkieten zauri eta nahasmenduak dira.

-Ez dira kutsagarriak, ez baitituzte mikroorganismo patogenoek eragiten.

ADIBIDEAK

-TRAUMATIKOAK : kolpe edo bihurrituen ondorioz gertatzen dira.

-METABOLIKOAK : metabolismoen askotariko nahasmenduen ondorioz gertatzen dira.

-GENETIKOAK: material genetikoaren nahasmendu baten ondorioz gertatzen dira.

-DEGENERATIBOAK: ehunak pixkanaka narriatzeagatik gertatzen dira, eta denborarekin nahasmenduak eragiten dituzte kaltetutako organoetan.

-AUTOIMMUNITARIOAK: immunitate-sistemak behar bezala funtzionatzen ez duelako gertatzen dira.

-NEOPLASIKOAK: ehun bateko zelula bat aldatzen denean eta kontrol gabe ugaltzen denean gertatzen dira, ondorioz, tumore edo neoplasia bat sortzen da.

Minbizia bideoa

4.GAIXOTASUN INFEKZIOSOEN PREBENTZIOA ETA TRATAMENDUA

PREBENTZIOA

-Higiene pertsonala eta ingurumen higienea.

-Osasun sexuala.

-Elikagaien higienea.

-Txertaketa

-Prebentzio-neurriak bidaiatzerakoan.

-Maskoten zaintza.

TRATAMENDUA

-Bakterioengatiko infekzioak: antibiotikoak

-Birusengatiko infekzioak:antibiralak

-Onddoengatiko infekzioak:antimikotiko edo antifungikoak

-Protozooengatiko infekzioak:botika espezifikoak

3. IMMUNITATE-SISTEMA. MIKROORGANISMOEN KONTRAKO DEFENTSAK

IMMUNITATE SISTEMA

Funtzioa: ggure organismoa mikroorganismo pategenoen inbasiotik babestea.

Non dago? gorputz osoan zehar barreiatuta.

Zerk osatzen du?sarrerako oztopoek, erantzun immunitario ez-espezifikoek, erantzun immunitario espezifikoak.

SARRERAKO OZTOPOAK

-Oztopo fisikoak:larruazala eta mukosak.

-Oztopo kimikoak:mikroorganismoak ugaltzea eragozten duten substantziak dira. Adib. malkoak, listua, urin gastrikoak...

-Oztopo biologikoak: gure gorputzean bizi diren eta mesederen bat egiten diguten mikroorganismoak. Mikroorganismo patogenoekin lehiatzen dutenak.

ERANTZUN IMMUNITARIO EZ-ESPEZIFIKOA

-Noiz jartzen da martxan?mikroorganismo patogenoek sarrerako oztopoak gainditu eta ehunetan sartzen direnean.

-Nork erantzuten du?leukozito jakin batzuek, monozito eta neutrofiloek. Azken hauek fagozito bihurtzen dira.

-Nolakoa da erantzuna?beti erantzun bera da, nahiz mikroorganismo patogenoa aldatu.

ERANTZUN IMMUNITARIO ESPEZIFIKOA

-Noiz jartzen da martxan?mikroorganismo patogenoek aurreko bi defentsa-mailak gainditzen dituztenean.

-Nork erantzuten du?leukozito jakin batzuek, linfozitoak.

-Nolakoa da erantzuna?espezifikoa, izan ere, linfozitoak antigenoak bereizteko gai dira.

-Zer dira antigenoak?organismoarentzat arrotzak diren substantzia eta partikulak dira. Adib. mikroorganismo zatiak.

-Bi linfozito mota nagusi daude:
T linfozitoak:infektatuta dauden zelulen antigenoak bereizten dituzte eta suntsitu.
B linfozitoak:antigorputz izeneko proteinak sortzen dituzte. Antigorputz horiek antigenoak neutralizatzen dituzte.

OROIMEN-LINFOZITOAK

Aurrez emandako erantzun immunitario baten esparruan mikroorganismo patogenoei aurre egiteko sortutako linfozitoak dira, bizitza osoa irauten dute.

Mikroorganismo patogenoaren ezaugarriak aldatzen badira (birusaren kasua), oroimen-linfozitoak ezin du hauteman, eta baliteke berriro gaixotzea.